भारतातील सर्वात फायदेशीर पिके

भारतात अनेक फायदेशीर प्रमुख पिके घेतली जातात. त्यामुळे शेती क्षेत्रात बरीच सुधारणा झाली आहे. भारतातील या प्रकारच्या पिकांमध्ये अन्न पिके आणि कच्चा माल यांचा समावेश होतो. 

भारतातील 60-70 टक्के लोकसंख्येसाठी शेती हा प्रमुख व्यवसाय आहे. यामध्ये विविध पिके, पशुसंवर्धन, कृषी-वनीकरण इत्यादींचा समावेश होतो. विशेष म्हणजे, भारत हा अनेक प्रकारच्या पिकांचा अव्वल उत्पादक देश म्हणून गणला जातो आणि हंगामानुसार, पिकांची रब्बी, खरीप आणि झैद पिके या तीन विभागांमध्ये विभागणी केली जाते. 

खरीप पिके जी मान्सून पिके म्हणून प्रसिद्ध आहेत. खरीप पिके ओल्या आणि उष्ण परिस्थितीत घेतली जातात. भारतात पावसाळ्यात उगवलेली काही खरीप पिके म्हणजे तांदूळ, मका, बाजरी, मका आणि वाटाणे.

 

तांदूळ

यादीतील पहिले पीक भात आहे. तांदूळ हे जास्त प्रमाणात वापरले जाणारे अन्न आहे आणि त्यामुळेच या पिकाची मागणी खूप जास्त आहे. त्यामुळेच त्याची जगभरात मोठ्या प्रमाणावर लागवड होते. तांदूळ उत्पादनात भारत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. आणि एकूण लागवड केलेल्या भारतीय क्षेत्रापैकी एक तृतीयांश भाग व्यापतो.

 

हे खरीप पीक आणि मुख्य अन्न आहे जे भारतीय लोकांपैकी अर्ध्या लोकांकडून मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते

उच्च आर्द्रतेसह 22-32 डिग्री सेल्सियस तापमान आवश्यक आहे.

भाताची पिके साधारणपणे 150-300 सेमी पावसात घेतली जातात.

खोल चिकणमाती आणि चिकणमाती माती भात पिकासाठी योग्य आहे.

पश्चिम बंगाल, पंजाब, उत्तर प्रदेश, आंध्र प्रदेश आणि बिहार ही भारतातील सर्वात मोठी तांदूळ उत्पादक राज्ये आहेत.

 

कापूस:

कापूस हे दुसरे खरीप पीक आहे, उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय पीक. कापूस हे फायबर पीक मानले जाते. त्याची बिया वनस्पती तेल म्हणून वापरली जाते. जगभरात कापूस उत्पादनात भारत तिसऱ्या क्रमांकावर आहे आणि “व्हाइट गोल्ड” म्हणून प्रसिद्ध आहे. कापूस ही खरीप पिकांची लांब, मध्यम आणि लहान मुख्य जात आहे. कापूस पिकवण्यासाठी 21-30 अंश सेल्सिअस तापमान आणि किमान 50-100 सेमी पाऊस आवश्यक आहे. गुजरात, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, हरियाणा, राजस्थान, कर्नाटक, तामिळनाडू आणि ओरिसा या राज्यांमध्ये कापूस उत्पादक प्रमुख आहेत. मागील अहवालानुसार, गुजरात सर्वांत जास्त आहे. कापूस उत्पादनासाठी आवश्यक असलेला 75% पाऊस मान्सून देतो.

 

ऊस:

ऊस उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय भागात घेतले जाते जे ऑस्ट्रोनेशियन आणि पापुआन लोकांचे प्राचीन पीक आहे. जवळपास 79% साखर उसापासून तयार होते. उसापासून मिळणाऱ्या इतर काही उत्पादनांमध्ये फॅलेर्नम, मोलॅसिस, रम, इथेनॉल इत्यादींचा समावेश होतो. ऊस फक्त पावसाळ्यात घेतला जातो. यासाठी उष्ण आणि दमट हवामान आणि कृषी हवामान प्रदेश देखील आवश्यक आहेत. उत्तर-पश्चिम, उत्तर मध्य, उत्तर पूर्व, द्वीपकल्पीय क्षेत्र आणि किनारी क्षेत्रे ऊस विकास क्षेत्र म्हणून ओळखली जातात. स्टेम कटिंग्जसाठी इष्टतम तापमान 32-38 अंश सेल्सिअस आहे, तर पिकण्यासाठी 14-16 अंश सेल्सिअस आवश्यक आहे.

चहा:

भारत हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा चहा उत्पादक देश आहे. आम्ही चहाचे सर्वात मोठे ग्राहक देखील आहोत आणि जागतिक उत्पादनाच्या जवळपास 30% वापरतो. चहाचे उत्पादन प्रचंड आहे आणि त्याला मागणीही आहे. हे सहसा देशाच्या वेगवेगळ्या भागांमध्ये उपोष्णकटिबंधीय ते उष्णकटिबंधीय हवामानात वाढू शकते. त्याची लागवड निसर्गात अतिशय गतिमान आहे आणि उच्च दंव आणि बर्फ हाताळू शकते.

 

 

कडधान्ये:

हिरवा हरभरा, काळा हरभरा ही पिके भारतातील पावसाळ्यातील सर्वात महत्त्वाची प्रमुख पिके आहेत. उशिरा पावसाने खरीप पिकांची पेरणी मंदावली असली आणि पावसाळ्यामुळे उत्पादनाला उशीर आणि नुकसान होऊ शकते. मुख्य कडधान्य उत्पादक राज्यांमध्ये कर्नाटक, महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेश यांचा समावेश होतो.

 

गहू

या यादीत नमूद केलेले गहू हे दुसरे पीक आहे. हे रब्बी पीक आणि मुख्य अन्न आहे. तांदळानंतर, गहू हे अन्न पीक आहे जे भारतात मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. त्याला कमी तापमानाची आवश्यकता असते आणि वाढत्या हंगामात थंड होते.

 

यासाठी 10-15°C (पेरणी) आणि तेजस्वी सूर्यप्रकाशासह 21-26°C (कापणी) तापमान आवश्यक आहे.

गहू उत्पादनासाठी योग्य पाऊस सुमारे 75-100 सें.मी.

चांगला निचरा होणारी सुपीक चिकणमाती आणि चिकणमाती चिकणमाती गहू पिकांसाठी योग्य आहे.

गहू उत्पादनात भारत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.

उत्तर प्रदेश, पंजाब, मध्य प्रदेश, हरियाणा आणि राजस्थान ही भारतातील काही केंद्रीय गहू उत्पादक राज्ये आहेत.

 

मका

मका – भारतातील शीर्ष 5 सर्वात फायदेशीर पिके

यादीतील पुढील फायदेशीर पीक मका आहे. मका हे पीक आहे जे चारा आणि अन्न दोन्ही म्हणून वापरले जाते. हे खरीप पीक आहे जे लोकांमध्ये लोकप्रिय आहे. तांदूळ आणि गहू नंतर, मका हे एकमेव पीक आहे जे प्रत्येकजण वापरतो.

मका पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी भारताला 21°C – 27°C तापमानाची आवश्यकता असते. तसेच या पिकासाठी जास्त पाऊस योग्य आहे.

जुन्या गाळाच्या मातीत ते सहज वाढू शकते.

मक्याच्या उत्पादनात भारत सातव्या क्रमांकावर आहे.

उच्च उत्पादन देणारे बियाणे, खते आणि सिंचन हे मक्याचे उत्पादन वाढवण्याचे मुख्य कारण आहे.

कर्नाटक, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, तामिळनाडू आणि तेलंगणा ही मका उत्पादक राज्ये आहेत.

कडधान्ये

कडधान्ये – भारतातील शीर्ष 5 सर्वात फायदेशीर पिके

या यादीतील पुढील पीक म्हणजे कडधान्ये. हे पीक प्रथिनांचा मुख्य स्त्रोत आहे. भारतात सर्वाधिक लोकप्रिय कडधान्ये म्हणजे तूर (अरहर), उडीद, मूग, मसूर, वाटाणा आणि हरभरा.

भारत हा डाळींचा सर्वात मोठा ग्राहक आणि उत्पादक देश आहे.

वाढत्या कडधान्यांसाठी, २० – २७ अंश सेल्सिअस तापमान योग्य आहे.

कडधान्य पिकासाठी २५ ते ६० सें.मी. इतका पाऊस योग्य आहे.

वालुकामय चिकणमाती जमिनीत ते सहज वाढू शकते.

अरहर वगळता सर्व कडधान्ये ही शेंगयुक्त पिके आहेत.

मध्य प्रदेश, राजस्थान, महाराष्ट्र, उत्तर प्रदेश आणि कर्नाटक ही काही कडधान्य उत्पादक राज्ये आहेत.

 

ज्यूट

ताग – भारतातील शीर्ष 5 सर्वात फायदेशीर पिके

यादीतील शेवटचे फायदेशीर पीक ताग आहे. ते बर्लॅप, चटई, दोरी, सूत, कार्पेट, हेसियन किंवा गोनी कापड बनवायचे. ताग सोनेरी फायबर म्हणून लोकप्रिय आहे. हे भारतातील सर्वोत्तम नगदी पिकांपैकी एक आहे.

ताग पिकांना 25-35°C तापमान आणि सुमारे 150-250 सेमी पावसाची आवश्यकता असते.

तागासाठी उत्तम निचरा होणारी गाळाची माती ही योग्य माती आहे.

भारत हा ज्यूटचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि निर्यातदार आहे.

ज्यूटचा मुख्य केंद्रबिंदू पूर्व भारत आहे.

पश्चिम बंगाल, बिहार, आसाम, आंध्र प्रदेश आणि ओडिशा ही भारतातील सर्वात मोठी जूट उत्पादक राज्ये आहेत.